سریال معاویه و تحلیلی از واکنش های کاربران شبکه های اجتماعی
پارلمان ایران دات کام: سریال معاویه، بعنوان یکی از پرهزینه ترین تولیدات تلویزیونی جهان عرب با بودجه ای معادل ۱۰۰ میلیون دلار، موجی از واکنش های متفاوت را در شبکه های اجتماعی برانگیخته است.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب: ماه رمضان سال قبل سریال حشاشین و سال جاری معاویه برای مسلمانان عرب زبان پخش شد؛ به نظر می آید جای خالی سریال های استراتژیک در ایران بسیار زیاد به چشم می آید.
در همین زمینه سعید غفاری به عرضه تحلیلی از واکنش های شبکه های اجتماعی به سریال «معاویه» با عنوان «دسته بندی محتوایی و تحلیل احساسات» پرداخته که در ادامه می خوانید:
سریال «معاویه»، بعنوان یکی از پرهزینه ترین تولیدات تلویزیونی جهان عرب با بودجه ای معادل ۱۰۰ میلیون دلار، موجی از واکنش های متفاوت را در شبکه های اجتماعی برانگیخته است. این گزارش به بررسی و تحلیل جریان های محتوایی، احساسات و گرایش های عمومی در فضای مجازی بعد از انتشار این سریال در هفت روز نخست ماه رمضان ۱۴۰۳ می پردازد، که البته نسخه ی کامل آن در انتها ماه رمضان نگارش و منتشر خواهد شد. برپایه داده های موجود، این سریال تاریخی که به زندگی و حکومت معاویه بن ابی سفیان، بنیانگذار سلسله اموی می پردازد، واکنش های متنوعی را در کشورهای مختلف اسلامی برانگیخته و به علت حساسیت های مذهبی و تاریخی، حتی در بعضی کشورها با ممنوعیت پخش روبرو شده است.
زمینه و معرفی سریال معاویه
سریال «معاویه» روایتگر زندگی معاویه پسر ابوسفیان است که حکومت بنی امیه را در دمشق پایه گذاری کرد. این مجموعه تلویزیونی ۳۰ قسمتی، مقطع زمانی بعد از به قتل رسیدن عثمان، خلیفه سوم، و به خلافت رسیدن حضرت علی (ع) را مورد بررسی قرار می دهد و همینطور به دوران خلافت امام حسن مجتبی (ع) و واگذاری خلافت به معاویه می پردازد. این سریال که توسط شبکه MBC عربستان سعودی تهیه شده، رویدادهای بعد از آن، همچون به قدرت رسیدن یزید پسر معاویه و شهادت امام حسین (ع) در کربلا را هم به تصویر می کشد.
فیلمبرداری این اثر در مناطق گوناگونی از تونس انجام شده و بیشتر صحنه های سریال در استودیوهای شهر حمامات تونس (استودیوهای فیلم کارتاژ) به تصویر کشیده شده اند. نویسنده این سریال خالد صلاح روزنامه نگار مصری است و طارق العریان فیلمساز فلسطینی-آمریکایی آنرا کارگردانی کرده است. این سریال که با آغاز ماه مبارک رمضان پخش شده، با هزینه تولید ۱۰۰ میلیون دلاری، بعنوان پرهزینه ترین سریال ساخته شده در جهان عرب شناخته می شود که این مورد خود به تنهایی توجهات زیادی را در فضای مجازی به این مجموعه جلب کرده است.
شخصیت اصلی این سریال، معاویه، چهره ای است که پنج سال قبل از بعثت پیامبر (ص) به دنیا آمد و فرزند ابوسفیان و هند بنت عتبه بود که از مهم ترین مخالفان اولیه اسلام به شمار می رفتند. معاویه در ابتدا به مخالفت با پیامبر اسلام برخاست، اما بعد از فتح مکه توسط مسلمانان، او و والدینش به اسلام گرویدند. تحت حکومت معاویه، قلمروهای اسلام در شمال آفریقا، آناتولی، آسیای مرکزی و ایران امروزی گسترش یافت و او پسرش یزید را برخلاف معاهده صلح با امام حسن (ع) بعنوان جانشین خود معرفی نمود که این اقدام در نهایت به واقعه عاشورا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش منجر گردید.
متدولوژی تحلیل واکنش های رسانه های اجتماعی
برای تحلیل واکنش های کاربران در شبکه های اجتماعی نسبت به سریال معاویه، از روش های داده کاوی متنی و تحلیل احساسات استفاده شده است. در این پژوهش، داده های در ارتباط با مباحث و نظرات انتشار یافته در پلت فرم های مختلف همچون توئیتر، فیس بوک، اینستاگرام و یوتیوب در بازه زمانی آغاز پخش سریال در ماه رمضان ۱۴۰۳ تا زمان نگارش این گزارش جمع آوری شده است. برای دسته بندی محتوایی، از روشهای فنی یادگیری ماشین و تحلیل موضوعی استفاده شده و برای تحلیل احساسات، رویکرد ترکیبی مبتنی بر قاموس لغات احساسی و الگوریتم های یادگیری نظارت شده به کار گرفته شده است.
پردازش داده ها شامل استخراج پست ها، کامنت ها و هشتگ های در رابطه با سریال معاویه، پیش پردازش متون شامل حذف کلمات ایست، یکسان سازی نوشتاری، تشخیص و استخراج اسامی خاص، و تحلیل فراوانی کلیدواژه ها بوده است. برای تحلیل احساسات، متون به سه دسته مثبت، منفی و خنثی طبقه بندی شده اند و شدت احساسات هم در مقیاس پنج درجه ای ارزیابی شده است. همچنین، برای درک بهتر تفاوت های منطقه ای در واکنش ها، داده ها برپایه موقعیت جغرافیایی تفکیک و مورد تحلیل قرار گرفته اند.
یکی از چالش های اصلی در این تحلیل، تنوع زبانی در جهان اسلام بوده است. برای غلبه بر این چالش، از ابزارهای ترجمه ماشینی و پردازش چندزبانه استفاده شده تا نظرات و واکنش های کاربران عرب زبان، فارسی زبان، اردوزبان و دیگر زبان های رایج در کشورهای اسلامی به درستی تحلیل شود. همچنین، به منظور اطمینان از صحت نتایج، بخشی از داده ها به شکل دستی توسط تحلیل گران متخصص آشنا با بافت فرهنگی و مذهبی جوامع اسلامی بررسی و کدگذاری شده اند.
دسته بندی محتوایی واکنش ها
براساس تحلیل های انجام شده، واکنش های کاربران در شبکه های اجتماعی به سریال معاویه را میتوان در چندین دسته اصلی طبقه بندی کرد.
دسته اول:
واکنش های مذهبی-عقیدتی - که به طور عمده پیرامون تفاوت دیدگاه های شیعه و سنی در رابطه با شخصیت معاویه شکل گرفته است.
در این دسته، کاربران شیعه غالباً به انتقاد از شخصیت معاویه و نقش وی در حوادثی چون جنگ صفین، شهادت امام حسن (ع) و زمینه سازی برای واقعه عاشورا پرداخته اند، در حالیکه بعضی کاربران اهل سنت، وجوه مثبت حکومت او مانند گسترش قلمرو اسلامی و سیاستهای اقتصادی را برجسته کرده اند.
دسته دوم:
مباحث تاریخی-تحلیلی - که در آن محققان، مورخان و کاربران علاقمند به تاریخ اسلام به بررسی دقت روایتهای تاریخی در سریال پرداخته اند. در این دسته، بحث های مفصلی در رابطه با منابع تاریخی مورد استفاده سازندگان سریال، میزان انطباق روایت سریال با حقیقت های تاریخی و همینطور نقد روش شناسی بازنمایی تاریخی در رسانه های نمایشی صورت گرفته است. خیلی از کاربران متخصص به تحریف های تاریخی احتمالی در سریال اشاره کرده و برخی دیگر از رویکرد نوآورانه آن در روایت وقایع تاریخی دفاع کرده اند.
دسته سوم:
واکنش های سیاسی- ژئوپلیتیکی - که در آن کاربران به تحلیل انگیزه های سیاسی ساخت این سریال توسط شبکه MBC عربستان سعودی پرداخته اند. در این مباحث، خیلی از کاربران، ساخت سریال را در جهت سیاستهای منطقه ای عربستان و کوشش برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی جهان اسلام تفسیر کرده اند. مبحث ممنوعیت پخش سریال در عراق و واکنش نهادهای مذهبی مصر هم باعث شکل دهی بحث های سیاسی گسترده ای شده است. در این دسته، توجه ویژه ای به نقش رسانه ها در شکل گیری به گفتمان های هویتی و تاریخی در جهان اسلام شده است.
دسته چهارم:
ارزیابی های هنری-تکنیکی - که به جنبه های فنی و هنری سریال می پردازد. کاربران در این دسته به بررسی کیفیت کارگردانی، بازیگری، طراحی صحنه، جلوه های ویژه و فیلمبرداری پرداخته اند. بودجه ۱۰۰ میلیون دلاری سریال و لوکیشن های گسترده در تونس، توجه خیلی از منتقدان و علاقمندان به هنرهای نمایشی را به خود جلب کرده و مباحث مفصلی در رابطه با استانداردهای تولید در صنعت رسانه جهان عرب را برانگیخته است.
تحلیل احساسات و گرایش های عمومی
تحلیل احساسات نظرات کاربران نشان داده است که واکنش ها به سریال معاویه بشدت قطبی شده است.
براساس داده های استخراج شده:
حدود ۴۲ درصد واکنش ها احساسات منفی قوی، ۳۷ درصد احساسات مثبت و ۲۱ درصد خنثی یا تلفیقی از نظرات متعادل را نشان می دهند. این قطبی شدن احساسات به طور عمده متأثر از پیشینه مذهبی کاربران است، به صورتی که در بین کاربران با گرایش شیعی، احساسات منفی به مراتب بیشتر بوده، در حالیکه در بین کاربران اهل سنت، واکنش های مثبت فراوانی بیشتری داشته است.
تحلیل روند زمانی واکنش ها نشان داده است که با پخش هر قسمت جدید، موجی از واکنش های تازه در شبکه های اجتماعی شکل می گیرد. بخصوص صحنه هایی که به روایت وقایع حساس تاریخی مانند جنگ صفین یا صلح امام حسن (ع) با معاویه می پردازند، واکنش های شدیدتری را برانگیخته اند. همچنین، اخبار در ارتباط با ممنوعیت پخش سریال در عراق و انتقادات نهادهای مذهبی مصر، خود باعث افزایش چشم گیر حجم مباحثات در فضای مجازی شده است.
تفاوت های منطقه ای در واکنش ها
تحلیل داده های مبتنی بر موقعیت جغرافیایی کاربران نشان داده است که واکنش ها به سریال معاویه از الگوهای منطقه ای مشخصی پیروی می کند. در کشورهایی با اکثریت شیعه مانند ایران، عراق و بحرین، واکنش های منفی به مراتب بیشتر بوده و در بعضی موارد به کمپین های گسترده برای تحریم سریال منجر گردیده است. در عراق، این واکنش ها حتی به اقدام رسمی دولت برای ممنوعیت پخش سریال انجامیده است.
در مقابل، در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، بخصوص عربستان سعودی و امارات متحده عربی، واکنش های مثبت بیشتری نسبت به سریال مشاهده شده است. در این مناطق، تمرکز بیشتری بر جنبه های هنری و فنی سریال و اهمیت آن برای ارتقاء صنعت رسانه در جهان عرب وجود داشته است. همچنین، در این کشورها، بحث های در رابطه با گفتمان های هویتی عربی و کوشش برای بازتعریف نقش تاریخی اعراب در تمدن اسلامی، بخش قابل توجهی از واکنش ها را ایجاد کرده است.
در کشورهایی چون مصر، لبنان و تونس که دارای جوامع متنوع مذهبی هستند، واکنش ها طیف گسترده تری را نشان داده است. در این کشورها، علاوه بر مباحث مذهبی، گفتمان های روشنفکری پیرامون آزادی بیان، حق بازنمایی تاریخ و نقش رسانه در شکل گیری به هویت های جمعی هم پررنگ بوده است. واکنش نهادهای مذهبی مصر مانند الازهر به سریال به علت نمایش شخصیت های مقدس، باعث شکل دهی مباحث گسترده ای در رابطه با حدود و ثغور بازنمایی چهره های مذهبی در هنرهای نمایشی شده است.
تفاوت های منطقه ای در واکنش ها همینطور منعکس کننده ساختارهای سیاسی-اجتماعی متفاوت در کشورهای اسلامی است. در کشورهایی با فضای رسانه ای بازتر، تنوع دیدگاه ها بیشتر بوده، در حالیکه در کشورهایی با کنترل بیشتر بر رسانه ها، گفتمان های غالب رسمی تاثیر بیشتری بر شکل دهی واکنش های عمومی داشته اند. این تفاوت ها نشان داده است که واکنش به محتوای رسانه ای در جهان اسلام، فراتر از مرزهای مذهبی، متأثر از بافتارهای سیاسی-اجتماعی متفاوت می باشد.
ارتباط با گفتمان های گسترده تر در جهان اسلام
واکنش های گسترده به سریال معاویه را میتوان در بستر گفتمان های کلان تر در جهان اسلام تحلیل کرد. این سریال در زمینه ای از تحولات ژئوپلیتیکی، بازتعریف هویت های مذهبی و تلاش کشورهای مختلف برای تأثیرگذاری بر روایتهای تاریخی انتشار یافته است. سرمایه گذاری هنگفت شبکه MBC عربستان سعودی در تولید این سریال، خود بخشی از روند گسترده تر تقویت قدرت نرم این کشور در جهان اسلام تلقی می شود.
مباحثات پیرامون سریال معاویه، منعکس کننده شکاف های عمیق تر تاریخی-مذهبی در جهان اسلام است. این سریال به موضوع هایی می پردازد که ریشه در اختلافات اولیه میان مسلمانان بعد از رحلت پیامبر اسلام (ص) دارد. شخصیت معاویه بعنوان کسی که با حضرت علی (ع) جنگید و بعدها خلافت را به سلطنت موروثی تبدیل کرد، همواره یکی از نقاط اختلاف مهم میان شیعیان و اهل سنت بوده است. بازنمایی این شخصیت در چارچوب یک اثر نمایشی پرهزینه، این اختلافات دیرینه را باردیگر به سطح گفتمان عمومی آورده است.
همچنین، مناقشات پیرامون این سریال، بازتاب دهنده چالش های معاصر در زمینه مدیریت تنوع مذهبی در جوامع اسلامی است. تصمیم دولت عراق برای ممنوعیت پخش سریال به علت «احتمال بروز تنش های مذهبی» نشان دهنده ملاحظات امنیتی و سیاسی در کشورهایی است که با تنش های فرقه ای مواجهند. این مورد سوالات مهمی را در رابطه با نسبت آزادی بیان با حساسیت های مذهبی و مسئولیت اجتماعی رسانه ها در جوامع چندفرهنگی مطرح می کند.
از سوی دیگر، واکنش های گسترده به این سریال، نشان دهنده اهمیت فزاینده شبکه های اجتماعی در شکل گیری به گفتمان های عمومی در جهان اسلام است. امروز، کاربران عادی اینترنت امکان مشارکت مستقیم در مباحثات فرهنگی-مذهبی را دارند و این موضوع، پویایی جدیدی به گفتمان های دینی و سیاسی در جهان اسلام بخشیده است. سرعت انتشار نظرات و واکنش ها در شبکه های اجتماعی، فرآیند شکل دهی افکار عمومی را دگرگون کرده و به ظهور صداهای متنوع تری در این گفتمان ها انجامیده است.
تحلیل واکنش های کاربران شبکه های اجتماعی به سریال معاویه، تصویری پیچیده از تعامل میان رسانه، مذهب، تاریخ و سیاست در جهان اسلام معاصر عرضه می دهد. یافته های این پژوهش در همین مرحله نخست، نشان داده است که بازنمایی رویدادها و شخصیت های تاریخی اسلام در چارچوب آثار نمایشی، همچنان موضوعی حساس و بحث برانگیز است که می تواند واکنش های احساسی شدیدی را برانگیزد. قطبی شدن واکنش ها، به طور عمده منعکس کننده شکاف های مذهبی دیرینه در جهان اسلام است، اما عوامل ژئوپلیتیکی، هویتی و فرهنگی هم در شکل گیری به این واکنش ها نقش مهمی دارند.
تفاوت های منطقه ای در واکنش ها نشان داده است که چگونه بافتارهای سیاسی-اجتماعی متفاوت می توانند بر نحوه دریافت و تفسیر محتوای رسانه ای تاثیر بگذارند. ممنوعیت پخش سریال در عراق و انتقادات شدید در کشورهای با جمعیت شیعه قابل توجه، در مقابل استقبال نسبی در بعضی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، نشان دهنده تاثیر عمیق هویت های مذهبی بر واکنش به محتوای رسانه ای است. همچنین، تنوع دیدگاه ها در کشورهایی با فضای رسانه ای بازتر، اهمیت ساختارهای سیاسی-اجتماعی در شکل گیری به گفتمان های عمومی را نشان داده است.
این پژوهش همینطور اهمیت شبکه های اجتماعی را بعنوان فضایی برای مذاکره و مناقشه بر سر معانی تاریخی و هویتی در جهان اسلام برجسته می کند. در عصر دیجیتال، بازتعریف روایتهای تاریخی دیگر انحصاراً در اختیار نهادهای رسمی و علمای دینی نیست، بلکه کاربران عادی اینترنت هم در این فرآیند مشارکت فعال دارند. این دموکراتیزه شدن گفتمان دینی و تاریخی، چالش ها و فرصت های جدیدی را برای جوامع اسلامی در رویارویی با میراث تاریخی خود بوجود آورده است.
برای مطالعات آینده، پیشنهاد می شود تحلیل های عمیق تری در رابطه با نقش شبکه های اجتماعی در بازتعریف روایتهای تاریخی در جهان اسلام صورت گیرد. همچنین، بررسی تاثیر بلند مدت سریال هایی مانند معاویه بر نگرش های عمومی نسبت به رویدادهای تاریخی، می تواند یافته های ارزشمندی در رابطه با نقش آثار نمایشی در شکل گیری به حافظه تاریخی جمعی عرضه نماید. افزون بر این، مطالعه تطبیقی واکنش ها به آثار مشابه در دیگر زمینه های فرهنگی، می تواند درک ما را از تعامل میان رسانه، هویت و تاریخ در عصر دیجیتال تعمیق بخشد.
منبع: parlemaniran.com
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب