زائری:
خیمه را اگر قبل انقلاب چاپ می کردیم شاید اینقدر مشکل نداشتیم
به گزارش پارلمان ایران دات کام، مدیرمسئول نشریه خیمه اظهار داشت: بارها وقتی شرایط حادی برای خیمه پیش آمده که چندین ماه انتشار آن متوقف شده به این علت که پول انتشار مجله را نداشتیم، شنیدم که گفته اند، شما چرا؟!
خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه-سیده فاطمه سادات کیایی: نخستین چیزی که با شنیدن عنوان خیمه به ذهن متبادر می شود، همان چادرهای پارچه ای بنا شده با چوب و علم برای استراحت و در کل، تصویری شکل گرفته در فضای دینی است که کم محلی برای جمع شده عده ای از افراد را دارد، فضایی که بیشتر در جریان ماجرای کربلا و وقایع بعد از شهادت حضرت اباعبدالله در آتش گرفتن خیمه های خاندان امام حسین بن علی (ع) آنرا شنیده ایم. حال این که وقتی این نام روی مجله ای می نشیند و «خیمه» را با نام شخصی چون حجت الاسلام محمدرضا زائری، روحانی فعال و پرکار رسانه ای که تجربه زیادی در روزنامه نگاری و تربیت روزنامه نگار هم دارد کنار هم می گذارد ترکیب برنده ای از تولید رسانه ای در عرصه هیأت و آیین مذهبی را پدید می آورد که سه دهه است پابرجا مانده و با نگاهی رسانه ای و فرهنگی به مطالبی چون هیأت ها و آیین های دینی، واعظین و مداحان، مراسم ها و مناسبت ها و غیره پرداخته است.
تلفیق منبر یعنی همان وعظ و خطابه با مجالس مذهبی، که به عنوان رسانه ای تبلیغی در طول تاریخ اسلام و تشیع کارکرد داشته اند، با رسانه های چاپی و نشریات، کاری است که از عهده روحانی ای برمی آید که بخشی از عمر خویش را در عرصه علمیه و تبلیغ دینی سپری کرده و از طرف دیگر، با علاقه به کار رسانه ای پرداخته است. نوشتن و قلم زدن در فضای هیأت و مذهب، هم نویسنده و خواننده را از فعالیت در عرصه دینی بهره مند می کند و هم می تواند حساسیت هایی داشته باشد که اگر به آن توجه نشود به جای تاثیر مثبت نتیجه معکوس خواهد داشت. اتفاقی که سبب شده خیمه در طول ۲۳ سال از چاپ خود با فراز و فرودهایی رو به رو باشد.
پیشتر و در اولین شماره از این سلسله گزارش ها به بررسی تاریخچه نشریات و مجلات دینی و اندیشه ای پرداختیم که با عنوان «نشریات دینی از تحولات جامعه تاثیر پذیرفته اند؛ چالش های پیش روی مجلات اندیشه محور» منتشر گردید.
از جمله نشریاتی که بعد از انقلاب اسلامی به چاپ رسید و تا امروز انتشار آن ادامه دارد نشریه «خیمه» است. خیمه جزو معدود نشریات حوزه دینی و هیئتی و شاید تنها نشریه تخصصی در این زمینه باشد که در طول ۲۰ سال انتشار آن ادامه دارد. خبرگزاری مهر در نشستی با حضور ح جت الاسلام محمدرضا زائری صاحب امتیاز و مدیرمسئول این نشریه و سعید طاووسی مسرور عضو هیأت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی، حامد صلاحی فعال فرهنگی و محمدرضا اسدزاده فعال فرهنگی و روزنامه نگار به بررسی این نشریه پرداخته است.
از مهم ترین مباحث مطرح شده در این جلسه فرصت ها و چالش های نشریات دینی، وضعیت نشریات دینی در دهه ۶۰ و ۷۰، مخاطب شناسی رسانه های دینی است و وضعیت مجله «خیمه» است که به تفصیل به آن پرداخته شده است.
قسمت اول این گفتگو را در ادامه می خوانید:
*در نگاهی به وضعیت نشریات دینی درمیابیم که این نشریات شرایط خوبی را ندارد، در مواردی تعطیل شده و در موارد دیگری بسیار محدود شده اند. تعداد اندک نشریات به چاپ رسیده در این زمینه یا شخص محور هستند، یا از جانب نهاد و سازمانی حمایت می شوند، معین نیست پس از آن شخص و یا حذف حمایت های سازمان وضعیت نشریه به کجا می رسد. مقرر است ببینیم وضعیت امروز نشریات این حوزه چگونه است، خیمه چه راهی را آمده و در چه شرایطی قرار دارد.
زائری: سابقه ای که از نشریات دینی در خاطرم هست مربوط به مجله مکتب اسلام است که قبل از انقلاب به چاپ می رسید. البته آقای سید فرید قاسمی و رحجت الاسلام سول جعفریان پژوهش کاملی در این رابطه انجام دادند و اطلاعات خوبی دراین خصوص جمع آوری کردند. ماجرای ایجاد نشریه خیمه به سال ۱۳۸۰ برمی گردد که حجت الاسلام مرتضی وافی پیشنهاد راه اندازی نشریه ای در این زمینه را به من داد که آن زمان در قم ساکن بودم. با برخی از دوستان نشریه شروع به کار کرد. خدا رحمت کند مرحوم آقای محمد توکلی کار گرافیکش را انجام داد و من هم یک کنداکتوری برای نشریه بستم. تصورم این بود که اگر ما بخواهیم یک نشریه در فضای مخاطب خاص هیئتی، مذهبی و دینی منتشر نماییم که رویکرد محبت به حضرت سیدالشهدا (ع) و ارادت به ساحت ایشان را داشته باشد، باید تجدید نظری در قالب ها و قالب های رایج در حین در حفظ نظام حرفه ای که لازم است بشود.
*ایده آقای وافی هم نشریه در همین حوزه بود؟
زائری: ایده اش نشریه ای با مبحث هیأت و حضرت سیدالشهدا بود و مساله انقدر مهم بود که نشریه ای در این خصوص چاپ شود. خب فضای آن روز نشریات و مجلات فضای جدی ای بود و مثل امروزی نبود که رسانه های دیجیتال انقدر پررنگ و قوی باشد. ۲۰ سال پیش جدی تر در ارتباط با نشریات کاغذی حرف می زدیم.
این کنداکتور برپایه یک هیأت واقعی بود و کار را برپایه آن بازسازی کردیم. بعد هم از عنوان هیأت مکتوب حسینی برای آن استفاده شد. این طور که ابتدای مجله با یک خطبه شروع می شد و آخرش دعا بود. زینبیه داشت که مسایل مربوط به خانم ها در آن گنجانده شد، پیش بینی کرده بودیم هر سری پیرغلامان را معرفی نماییم و مباحث تئوریک باشد. شماره اولیه، مقاله آقای محسنیان راد که هیأت را به عنوان یک رسانه تعریف کرده بود را متشر کردیم.
*در مورد مخاطب چه مخاطب سنجی ای کرده بودید؟
زائری: تصور ما از مخاطب خیلی دقیق و مطالعه شده نبود. به این معنا که ارزیابی دقیقی داشته باشیم، خب نداشتیم، و هم این که تولید و انتشار مجله سفارش از جایی نبود که بر مبنای آن سندی تدوین بشود، چیزی که امروز به عنوان چشم انداز مرسوم می باشد. شاید اگر زمان انتشارش هم اکنون بود تصور ما از مخاطب آن قشر مخاطب نخبه ای بود که در فضای هیئتی و سنتی حضور دارند.
*آقای طاووسی تاریخچه انتشار نشریات حوزه دینی به چه زمانی برمی گردد و در این سال ها چه افت و خیزهایی را طی کرده اند؟
طاووسی: یکی از خدمات حجت الاسلام رسول جعفریان در دوره ریاست کتابخانه مجلس شورای اسلامی این بود که خیلی از مجلات و نشریات از دوره قاجار تا پایان پهلوی را دیجیتال کرد. فقط هم نشریات حوزه دینی نبود، بلکه همه نشریات بود، از زن روز و اطلاعات بانوان تا خواندنیها و تماشا و غیره. اینها واقعا گنجینه ای هستند که بر مبنای آن پایان نامه های زیادی نوشته شده است. مثلا بازنمایی تصویر امام حسین (ع) و واقعه عاشورا در مجله آیین اسلام و خواندنی ها از مطالبی بود که پایان نامه اش دفاع شد و مقاله هم از آن به چاپ رسید.
از همین طریق، مجلات دینی در ایران هم قابل پژوهش است، مجلاتی مثل مکتب اسلام و مکتب تشیع که معروف تر و جدیدتر هستند یا مثل آیین اسلام که قدمتش از اینها خیلی بیشتر و برای دهه ۲۰ است. کل مجموعه این نشریات به شکل چاپی و هم نرم افزاری با اطلاعاتی نظیر این که پدیدآورندگان چه کسانی بودند وجود دارد.
آقای هاشمی رفسنجانی گفته بودند، وقتی می خواستم مجله مکتب تشیع را دربیاورم پول برای شماره یک نداشتیم و من این شماره را پیش فروش کردم، مجله ای که هنوز چاپ نشده هزار نفر خریدند. با آن پول مجله را چاپ کردند و این پیش فروش برکات دیگری هم داشت که وقتی امام اعلامیه داد و می خواستیم در سطح کشور اعلامیه ها را توزیع نماییم، آقای هاشمی رفسنجانی گفتند به آن هزار نفری که نشریه چاپ نشده را می خرند بدهید، اینها با ما هستند
در آیین اسلام از نوشته مراجع و علما استفاده می شد و آیت الله طالقانی در این نشریه زیاد می نوشتند. آقای حامد سلطان زاده دکترای تاریخ معاصر اسلامی دانشگاه تهران رساله دکترایش تفریحات مردم تهران در پهلوی دوم بود. نکته جالب این که بخش عمد پژوهشش از مجلات و مجلات دینی است. از آیین اسلام که جلوتر می آییم، هم مجلات سراسری داریم و هم مجلاتی که محلی هستند مثل هفته نامه استوار قم است.
*مخاطب بیشتر نخبه ها بودند یا باسوادهای مذهبی؟
طاووسی: همه نخبگان و هم عموم. تعداد مجلات دینی ما آن زمان بمراتب بیش از زمان حال است، دلیلش هم به خاطر جو انقلاب و فضایی است که این حرف ها خواستار داشت.
* اینها دینی بودند یا سیاسی- دینی؟
طاووسی: سیاسی- دینی بوده چون اینها پیغمبر اکرم را هم سیاسی می دیدند. یکی از موضوعات بازنمایی امام حسین (ع) در مجلات و نشریات ما را به همین رساند. مثلا بازنمایی پیامبر در مجلات دهه ۲۰ و ۳۰ و ۴۰ را بررسی کردیم و فهمیدیم در دهه ۲۰، تصویر پیامبر (ص) در مجلات ما یک معلم اخلاق بود و در دهه ۴۰ یک رهبر انقلابی است.
*بودجه این نشریات شخصی بوده است؟
طاووسی: هم خیرین و هم مردم کمک می کردند.
* آیا دولت هم آن زمان کمک می کرده است؟
طاووسی: چیزهایی بوده ولی نه آنقدر که بشود روی آن حساب کرد. و چون نشریات رقبای جدی مثل امروز نداشتند مردم آنرا می خواندند و دنبال می کردند. یادم هست دهه ۶۰ و اوایل ۷۰ پدرم اطلاعات هفتگی را منظم می خواند و خود من سروش کودکان را دنبال می کردم، خب اینها هم اکنون حذف شدند.
آقای شیرعلی نیا از خود آقای هاشمی رفسنجانی شنید که گفته بود وقتی می خواستم مجله مکتب تشیع را دربیاورم پول برای شماره یک نداشتیم و من این شماره را پیش فروش کردم، مجله ای که هنوز چاپ نشده هزار نفر خریدند. با آن پول مجله را چاپ کردند و این پیش فروش برکات دیگری هم داشت که وقتی امام اعلامیه داد و می خواستیم در سطح کشور اعلامیه ها را توزیع نماییم، نمی شد به هرکسی اعتماد کرد، گفتند به چه کسانی بدهیم که امین باشند؟ آقای هاشمی رفسنجانی گفتند به آن هزار نفری که نشریه چاپ نشده را می خرند بدهید، اینها با ما هستند. این طور یک بانک اطلاعاتی هم از اشخاصی که همراه آنان بودند پیدا شد. باز در دهه ۶۰ یکسری از مجلاتی که از دوره پهلوی به ارث رسید و تغییر ماهیت دادند مثل زن روز واقعا خواستار داشتند و بعدها به حاشیه رفتند دلیلش، فقط رقابت رسانه های دیجیتال نیست بلکه در تولید محتوا هم نشریات در دهه های بعد شکست خوردند.
زائری: در ارتباط با تعداد نشریات شاید بتوانیم بگوییم نشریات آن دوره نسبت به هم اکنون بیشتر است اما پس از انقلاب با موجی که به وجود آمد تعداد نشریات افزایش پیدا کرد.
*شاید چون وابسته به بودجه دولتی شد.
زائری: این پارامتر مهمی است. اما در آن زمان نه فقط نشریات دینی که حتی غیر دینی، صِرف این که کسی مزاحمشان نباشد برایشان کافی بود، یعنی حتی توقع کمک هم نداشتند و اصلاً درخواستی هم نمی دادند. راجع به سواد مردم هم تصور عمومی ما اینست سطح سواد در عامه پایین و نرخ بیسوادی بالا بود ولی آنها که سواد داشتند واقعا باسواد بودند. ابراهیم گلستان می گفت پنجم ابتدایی معلم ما از مقامات حمیدی برای ما دیکته می گفت. در دماوند کوچک ۱۷۰ مجتهد وجود داشت.
زائری: بارها وقتی شرایط حادی برای خیمه پیش آمده که چندین ماه انتشار آن متوقف شده بدین سبب که پول انتشار مجله را نداشتیم، شنیدم که گفته اند، شما چرا؟! مگر کمک سازمانی نمی گیرید و حمایت نمی شوید؟ چون که مردم چنین برداشت می کنند این نشریه در کانسپت جمهوری اسلامی بدون حمایت نیست
وقتی در قاجار انتشار نشریات شروع شد این مجتهدین نشریات را می خواندند. در شهر های بزرگ پایگاه های علمی داشتیم که به مرور نابود شد. امثال بدیع الزمان فروزانفر و احمد بهمنیار داشتیم که ما فقط این قله ها را می بینیم ولی دامنه این کوه همه اهل قرائت هستند، می شناختم اشخاصی را که ۳۰_۲۰ سال پیش فوت کردند و مجتهد بودند و فقط دبیر دبیرستان بودند. بدین جهت سطح سواد عمومی پایین نبود، نشریات خوانده و استقبال می شد حتی در شهرستان هایی که فاقد مطالعه بودند.
طاووسی: یک دوستی می گفت پدر من کلیله و دمنه را حفظ بود، شش سالگی در مکتب آنرا حفظ نموده است.
زائری: هم اکنون کسی مثل آقای هاشمی اگر دنبال هزار نفر بیفتد پیدا می کند. به همان اندازه که نگران هزار نفر هستیم این طرف مثل آقای هاشمی را هم نداریم که پیگیر باشد. کسی که به جای پیگیری از وزارت ارشاد و غیره این هزار نفر را شخصاً پیدا کند. گو اینکه همین کار را محمد قوچانی هم با پیش فروش نشریه اش کرد. ولی متاسفانه امروز یک مقداری وابستگی به نهادها، بد گمانی هایی ایجاد کره که مشخصاً در رابطه با خیمه این اتفاق افتاده است و بارها وقتی شرایط حادی برای خیمه پیش آمده که چندین ماه انتشار آن متوقف شده بدین سبب که پول انتشار مجله را نداشتیم، شنیدم که گفته اند، شما چرا؟! مگر کمک سازمانی نمی گیرید و حمایت نمی شوید؟ چون که مردم چنین برداشت می کنند این نشریه در کانسپت جمهوری اسلامی بدون حمایت نیست. بدین جهت مخاطب سنتی ولایی را از دست می دهیم و از سویی مخاطب سیاسی تندرویی که توقع جبهه گیری ما در همراهی با نظام دارد را هم از دست می دهیم و هم آن خیری که حاضراست کمک نماید می گوید من فکر می کردم شما نیاز ندارید. شاید قبل انقلاب بود ما مشکلی نداشتیم. بارها فکر کرده ام اگر به جای دهه ۸۰، دهه ۴۰ و ۵۰ نشریه را منتشر می کردیم اینقدر مشکل نداشتیم.
طاووسی: این که برخی فکر می کنند نشریه منتسب به نظام است فقط اسمش به نام نظام است وگرنه اتفاق خاصی هم نمی افتد. من مقاله تاریخ نگاری برای پنج نشریه فرستادم و چاپ نکردند تا این که فرستادم دانشگاه معارف گفتند مقاله غیر انقلابی است. چاپ مقاله یکی از دوستانم با عنوان آرای فقهی رهبری سه سال طول کشید و پژوهشگر در حسرت دفاع بود چون هر جا می داد چاپ نمی کردند.
*چه جای خالی ای در میان نشریات آن دوران می دید که تصمیم به چاپ نشریه خیمه را گرفتید، این احساس نیاز را در مخاطب دیدید یا این که در مجموع نشریه در این زمینه نداریم، یا این که نشریه ای به این شکل که هیئتی مطبوعاتی وجود داشته باشد جایش در بین نشریات خالی بود.
زائری: من تفاوتی بین مدل هیأت و «خیمه» نمی بینم. آیا هیأت واقعی هم که ۲، ۳ سال پیش می رفتید همان شکلی بود که امروز است؟ از گرافیک محیطی هیأت تا روحانی که دعوت می کنند. تغییر کرده است. خیمه هم هنوز خیمه است و هیأت مکتوب است فقط روحانی ای که دعوت می کنم روحانی ۲۰ سال پیش نیست.
ادامه دارد...
منبع: parlemaniran.com
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب