گزارش پارلمان ایران دات كام؛
روایتی از گل آقا نابغه تکرار نشدنی طنز ایران
به گزارش پارلمان ایران دات کام، کیومرث صابری فومنی ملقب به گل آقا با طنزپردازی های خود در نشریات توفیق، اطلاعات و سپس گل آقا روح جدیدی به ادبیات طنز بخشید، نابغه ای که دیگر تکرار نشد.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها – بهرام قربانپور: روایت گری از برخی افراد و شخصیت ها به قدری شیرین و جذاب و البته دشوار است که گاهی در ادای باخبر کلام می ماند که چگونه و از چه زاویه دیدی وارد این روایت شود.
همه ما حداقل یک دفعه آوازه «گل آقا» به گوش ما خورده است چه آنهایی که در دوران زیستش با آن زندگی کرده اند و چه امروزی ها که با الهام گیری از نقل و قول های بزرگان از آن تصویری دلنشین و خاطره انگیز در ذهن و اندیشه خود متصورند.
«گل آقا» پدر طنز معاصر
با این نام آشنای روز گذشته و امروز یعنی «گل آقا» می خواهم شما را به فومن ببرم دیار بزرگان، عارفان و ادیبان؛ دیاری که در آن بهجت عارفان، شیون فومنی و کیومرث صابری فومنی رشد یافته و مایه افتخار گیلان و ایران شده اند.
نام «گل آقا» که به میان می آید به ناگاه یاد زنده یاد «کیومرث صابری فومنی» می اُفتیم؛ مردی که بعدها به عنوان پدر طنز معاصر لقب گرفت. مردی که به پیکره صنعت طنز در ایران روح و جان بخشید و به صورتی قلم، اندیشه و تراوش های فکری اش احیاگر «طنز» بعد از انقلاب اسلامی شد.
اُنس گیری مردم و مسؤولان با طنز «گل آقا» برخاسته از روحیه نرم، لطیف و نقادی زنده یاد کیومرث صابری فومنی بود به شکلی که از بالاترین مقام حکمرانی کشور تا افراد معمولی جامعه با طنزهای این نابغه طنز ایران ارتباط برقرار می کردند و این ارتباط همچنان سال ها بعد از مرگش ادامه دارد.
کیومرث صابری فومنی مشهور به «گل آقا»، ادیب و طنزپرداز معاصر، هفتم شهریور ۱۳۲۰ خورشیدی در یکی از روستاهای فومن گیلان به دنیا آمد. کیومرث در همان دوران کودکی با ضایعه دردناک مرگ پدر مواجه گردید و تمام ناملایمات زندگی بر دوش مادر سنگینی کرد، اما مادر به تنهایی از پس مخارج سنگین زندگی بر نیامد و برادرش در صورتیکه فقط ۱۵ سال داشت با کنار گذاشتن تحصیل، راهی بازار کار شد تا کمک حال مادر در تامین مخارج زندگی باشد.
«گل آقا» معلمی برای تمام نسل ها
روزهای بی پدری شیرینی های دوران کودکی و نوجوانی را از کیومرث ربود اما این حُزن لایتناهی سبب نشد تا وی انگیزه اش را جهت زندگی به دست باد بسپارد.
کیومرث تحصیلات ابتدایی خودرا در فومن گذراند و بعد از پایان تحصیلات ابتدایی به شاگردی در یک مغازه خیاطی پرداخت اما در اواخر مهر همان سال به اصرار مادر و دوستانش، تحصیل در دبیرستان را شروع کرد.
در ۱۶ سالگی در امتحان ورودی دانشسرای کشاورزی ساری که از شهرستان فومن فقط یک دانش آموخته را می پذیرفت، قبول شد. ۲ سال در آنجا تحصیل کرد و بعد از قبولی در امتحانات در ۱۸ سالگی به عنوان معلم یک دبستان روستایی به «کَسما» از توابع صومعه سرا رفت و یک سال در آنجا معلم بود. سال پس از آن به دهی به نام «کوچه چال» از توابع «ماکلوان» در نزدیکی فومن منتقل شد.
او مدت یک سال، مدرسه چهار کلاسه آنجا را به تنهایی اداره می کرد.
کیومرث فرد بسیار زرنگ و تیزهوشی بود و مقاطع تحصیلی اش را در کوتاهترین زمان پشت سر گذاشت؛ علاقه اش به شعر و ادبیات او را وارد فضای شاعرانگی کرد و اولین شعرش را در اوج نوجوانی با مضمون «یتیم» سرود و در روزنامه دیواری مدرسه به چاپ رساند، تا نخستین کار رسانه ای و مطبوعاتی اش را با غم و اندوه آغاز نموده باشد.
«گردن شکسته فومنی» اثر ماندگار کیومرث صابری است که در نقد روزهای خفقان استبدادی طاغوت گفته شده، اثری که پای کیومرث را به «توفیق» و یا بهتر بگویم به نوشتن طنزهای سیاسی باز کرد.
مرد گیلانی که مشاور حضرت آقا شد
صابری بعد از انقلاب و در زمان نخست وزیری شهید رجایی به مقام مشاورت فرهنگی و مطبوعاتی نخست وزیر منصوب گردید. در زمان ریاست جمهوری شهید رجایی به مشاورت فرهنگی رییس جمهوری رسید و تا زمان شهادت رجایی در این مسؤولیت باقی بود و هنگام ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای در همان منصب ابقاء شد.
مشاغلی که صابری از پس از انقلاب برعهده داشته است، عضو هیأت مؤسس انجمن موسیقی، مشاور وزیر مسکن و شهرسازی، مدیرکلی دفتر آموزش تجاری و حرفه ای وزارت آموزش وپرورش (۱۳۵۸ تا ۱۳۵۹)، تدریس در کلاس های حضوری دانشکده مکاتبه ای، تدریس در دانشکده روابط بین الملل، تدریس در مرکز اسلامی آموزش فیلمسازی، همکاری با معاونت امور بین الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان مشاور افتخاری (۱۳۶۳ تا ۱۳۶۹)، عضو منتخب شورای عالی انقلاب فرهنگی در کمیته نامگذاری و عضو هیأت ایرانی در کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد (دهلی نو ۱۳۶۱) تنها قسمتی از مناصب سیاسی کیومرث صابری فومنی بود، مناصب و مشاغل سیاسی نمی توانست، صابری را راضی کند به همین علت به تدریج از مشاغل سیاسی کناره گرفت و در بُعد فرهنگی کار خودرا وسعت بخشید. او که مسؤولیت مجله رشد ادب فارسی را برعهده داشت، گهگاه مطالبی برای روزنامه اطلاعات می نوشت. سفرنامه شوروی او که بعداً با عنوان «دیدار از شوروی» بصورت کتاب انتشار یافت، از این دست مطالب بود.
کیومرث صابری مدت ها طرح ایجاد یک ستون طنز سیاسی را در خاطر داشت. اولین دو کلمه حرف حساب گل آقا، ۲۳ دی ۱۳۶۳ خورشیدی در روزنامه اطلاعات به چاپ رسید. طنز سیاسی که از ۱۳۵۹ خورشیدی به این سو تعطیل شده بود با ایجاد این ستون طنز، باردیگر به بار نشست و جان تازه ای گرفت.
با گذشت مدت زمانی کوتاه از شروع انتشار «دو کلمه حرف حساب»، صابری به عنوان مهم ترین منتقد حکومت در داخل کشور، عنوان شد.
قدرت قلم و جسارت صابری در بیان واقعیت های سیاسی و اجتماعی، باعث شده بود که او را «سوپاپ دولت» قلمداد کنند، اما صابری بدون توجه به نظرات دلسردکننده ای که برخی عنوان می کردند، به کار خود ادامه داد و ظرف مدت کوتاهی، توانست توجه خیلی از مردم، مقامات، ادبا، نویسندگان و رسانه های داخلی و خارجی را به خود جلب نماید.
صابری با آنکه مقام بالایی در نظام سیاسی احراز کرده بود، کار طنز سیاسی را بیشتر جدی گرفت و بدون اعتنا به سختی های کار به راه خود ادامه داد. بعد از گذشت نزدیک به ۶ سال از انتشار اولین
گل آقایی را جای «آقای وزیر» پذیرفت
دو کلمه حرف حساب، صابری که قبل از آن تقاضای انتشار یک هفته نامه جدی به نام «فصل جدید» کرده و امتیازش را نیز گرفته بود، به دلایلی از انتشار آن منصرف شد و تقاضای امتیاز هفته نامه طنز با نام «گل آقا» را کرد و توانست در آبان ۱۳۶۹ خورشیدی، اولین شماره هفته نامه گل آقا را منتشر کند.
استقبال مردم از این مجله، غیرقابل تصور بود. تمامی نسخه های نخستین شماره هفته نامه گل آقا در سراسر تهران ظرف کمتر از نیم ساعت به فروش رفت و شماره های سال اول گل آقا بعدتر در تیراژ وسیع تجدید چاپ شد.
صابری پس از آن، امتیاز انتشار ۲ نشریه دیگر را هم گرفت. انتشار اولین شماره ماهنامه گل آقا در مرداد ۱۳۷۰ خورشیدی و همین طور انتشار اولین سالنامه گل آقا در اواخر همان سال، نشان داد که صابری با چنته ای پُر، پا به عرصه طنز کشور گذاشته است و مردم ایران نیز با استقبال کم نظیر خود، مشوق وی در این راه شدند، علاقه مندی، توانمندی و ظرافت کیومرث در عرصه طنزنویسی سبب شد تا دراین زمینه سرآمد شده و به وی لقب «پدر طنز معاصر» دهند. این بزرگمرد ادیب گیلانی به قدری در طنز غرق شده بود که بجای عنوان «آقای وزیر»، «گل آقا» را برای خودش برگزید.
واقف گیلانی طنز ایران
«رضا رفیع» طنزپرداز خوشنام کشور که سال ها نزد استاد صابری شاگردی طنز را دوره کرده است، می گوید: استاد کیومرث صابری فومنی جوانی و تمام عمرش را وقف «طنز» کرد تا به حق امروز بتوانیم ایشان را پدر طنز معاصر بنامیم.
نجابت و ادب از یک سو و اتکا و ابتنای بر ادبیات از طرف دیگر به طنز گل آقا ماهیت و هویت بخشیده بود تا جایی که تمام رجال و بزرگان سیاسی و ادبی شیفته طنز فومنی شده بودند.
این طنزپرداز مطرح کشور، تولد «گل آقا» را نقطه عطفی در تاریخ طنز کشور دانست و ادامه می دهد: چاپ شماره اول «گل آقا» در ساعت اولیه غیب شد؛ استقبال از گل آقا نشان دهنده پختگی و بلوغ ادبی و فکری قلم استاد صابری بود.
رفیع، گل آقای روز گذشته را به مانند فضاهای طنزآلود امروز نظیر اینستاگرام تشبیه کرد و معتقد بود که مخاطب میلیونی گل آقا بیان کننده جایگاه تثبیت شده آن در ادبیات فارسی است که دیگر تکرار نشد.
این طنزپرداز از آمال و آرزوهای پدر طنز معاصر می گوید: گل آقا آرزو داشت که رشته «طنز» در دانشگاه ها و مراکز آموزشی راه پیدا کند آرزویی که با خودش به بهشت زهرای تهران برد.
این طنزپرداز مطرح کشور که سال ها همکار زنده یاد صابری فومنی در هفته نامه گل آقا بود و حتی دبیری این نشریه را بر عهده داشت، تورقی به خاطراتش با «گل آقا» می کند و می گوید: در اوایل حضورم در گل آقا بود که در دفتر تحریریه نشسته بودم و نامه ای از کیومرث (مدیر مسؤول) به من رسید درحال پاسخ این نامه بودم که نامه دیگری از وی برای من ارسال شد که روی آن نوشته بود «محرمانه-آقای رفیع ملاحظه کند».
نامه را باز کردم که در آن نوشته بود؛ (آقا رضا در این مجموعه دو چیز ممنوع می باشد، یکی استفاده از روان نویس سبز مخصوص مقام شامخ مدیرمسؤول گل آقا و دیگر استفاده از سرویس بهداشتی دفتر مدیرمسول).
فضای مجازی و مسیر قهقهرایی «طنز»
به گفته رفیع، طنز امروز به نسبت یک قرن گذشته پخته تر، جا افتاده تر و پیشرفته تر شده و البته با حضور فضاهای مجازی و رسانه های تصویری قالب های طنز هم دستخوش دگرگونی های عجیبی شده و رنگ و لعاب بهتری پیدا کرده است.
به اعتقاد این طنز پرداز، ایجاد زمینه های فضای مجازی سبب بالندگی طنز در بخش های مختلف شده البته نباید از آفت های سوء فضای مجازی هم بسادگی گذشت، آفت ها و لطمه هایی که اگر با مراقبت های ویژه و حساب شده همراه شود می تواند سبب شکوفایی بیشتر طنز شود.
رفیع معتقد است؛ با بروز و ظهور اینترنت و فضای مجازی دیگر گل آقای کاغذی و مطبوعاتی خواهان دو دهه گذشته را ندارد و باید گل آقا را از فضای مکتوب به جلو دوربین ها آورد.
تغییر مولفه های رسانه ای برای گل آقا می تواند باردیگر احیاگر طنز گل آقایی شود بااینکه خودِ کیومرث و یاران تحریریه گل آقا به آرامش ابدی رفتند اما می توان با برگزاری دوره های آموزشی، جشنواره های طنز نظیر «طنز پهلو» و امثال این کارهای فرهنگی و رسانه ای نسل امروز را با تفکر و اندیشه گل آقا پیوند زد.
به گفته رفیع، رهاشدگی فضای مجازی جایگاه واقعی طنز را با محتواهای هجو، بی ارزش و دور از مرزهای اخلاقی به قهقرا برده است که باید این فضا مدیریت و ساماندهی گردد تا مسائلی از قبیل لودگی، پرده دری و هرزگی یا طنز به خورد مردم داده نشود.
گل آقا من را زنده کرد
«احمد عربانی» کاریکاتوریست طنز کشور که از «توفیق» تا «گل آقا» افتخار همکاری با کیومرث صابری فومنی را داشته می گوید: همکاری با گل آقا فصل تازه ای جهت زندگی من بود و به صورتی با گل آقا باردیگر زنده شدم.
«دو کلمه حرف حساب» صابری در روزنامه اطلاعات دنیای تازه ای را به ادبیات طنز وارد کرد و سبب رویش هایی در عرصه طنزپردازی شد و بعد از آن پدیدآیی گل آقا این روند را تکمیل کرد.
این کاریکاتوریست مطرح کشور که همکاری با گل آقا را تولدی باردیگر در حوزه طنز دانست و می گوید: پنجره طنز «گل آقا» هوای تازه ای به ادبیات آن دوران بخشید و نیاز مبرم و ضرورت مدار زمانه خویش بود.
به گفته عربانی، ارتباط دوستانه و نزدیک کیومرث صابری با سران عالی رتبه نظام دست ما را برای قلم فرسایی و کاریکاتوریستی آزاد کرده بود و مطالب لبه تیغی را به طنز می کشیدیم.
حُسن خلق، مهربانی، ادب و متانت گل آقا هنوز هم در خاطر «احمد عربانی» نقش بسته و پاک شدنی نیست و با شور و شوقی خاص از روزهای خوبش با استاد صابری (گل آقا) برای ما نقل می کرد که گویی همین روز گذشته با هم نشستند و چای میل کردند.
این کاریکاتوریست پیشکسوت کشور به نقل خاطره ای از سوژه یابی های طنز گل آقا اشاره می کند و می گوید: در یک شماره ای از نشریه موضوع راهیابی به مجلس بود (دوره چهارم مجلس)، عکس تیتر اصلی مجلس را کشیدیم و در سر در مجلس یه جاده ای طراحی کردیم که افراد با موتور گازی و ژیان وارد می شدند و از طرف دیگر تیپ اتو کشیده و با خودروی بنز و مدل بالا خارج می شدند.
جوشش استعدادی طنز با گل آقا
«سعید زینعلی زاده» طنزپرداز جوان کرمانی در وصف گل آقا می گوید؛ اگر نسل جوان اسم شناسنامه ای گل آقا به گوشش نخورده باشد حداقل نام «گل آقا» برای مردم ایران آشنا است.
شور و جوشش طنز گل آقا سبب شده تا نسل جوان روز گذشته و امروز با تاکید بر ادبیات غنی این شخصیت بزرگ گیلانی به سمت «طنز» سوق پیدا کنند.
«علی اکبر مدرس زاده» طنزپرداز کرجی هم می گوید: جوانان زمانه گل آقا بی دهه ۶۰ الی ۸۰ با طنز این بزرگمرد گیلانی عشق بازی می کردند.
به اعتقاد وی گل آقا خدمت بزرگی به دنیای ادبیات و طنز کشور کرد تا جایی که حالا این ثمرات بعد گذشته این همه سال همچنان ساری و جاری است.
«فرامرز ریحان صفت» طنزپرداز گیلانی هم که خاطرات زیادی با طنزهای گل آقا دارد، می گوید: زنده یاد صابری فومنی با «گل آقا» سبک و سیاق جدیدی را وارد ادبیات طنز کرد و خالق طنزپردازی نوین شد.
کیومرث صابری فومنی یا همان گل آقای ایران زمین بعد از دوره ای از تحمل بیماری سرطان خون در بامداد ۱۱ اردیبهشت ۱۳۸۳ خورشیدی در بیمارستان مهر تهران درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرای پایتخت آرامید.
منبع: parlemaniran.com
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب